Σοφία Τσερέλη: Τα αυτιά και η φωνή των κωφών στη Θεσσαλονίκη επί 17 χρόνια

Παιδί κωφών γονέων η ίδια, η Σοφία Τσερέλη έμαθε πρώτα να επικοινωνεί με νοήματα και μετέπειτα να μιλά. Από το 1998 μέχρι σήμερα παρουσιάζει το δελτίο ειδήσεων κωφών της TV100, είναι Πρόεδρος του Σωματείου Διερμηνέων Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, αλλά και καθηγήτρια νοηματικής και εξηγεί στο thestival.gr πώς είναι να μιλάς με τα χέρια και να σε ακούν με τα μάτια.

«Η νοηματική γλώσσα δεν είναι παντομίμα»

Έχοντας ως μητρική τη νοηματική, η κα Τσερέλη ξεκαθαρίζει ότι πρόκειται για μία γλώσσα που έχει ακριβώς όλα τα χαρακτηριστικά που έχει μία προφορική γλώσσα. «Είναι μία πλήρης γλώσσα, δεν είναι παντομίμα. Μπορεί να πει κανείς τα πάντα. Μπορεί να καλύψει από ένα απλό συναίσθημα έως ένα συνέδριο. Είναι μία γλώσσα με το δικό της συντακτικό, τη δική της γραμματική, το δικό της λεξιλόγιο», εξηγεί η κ. Τσερέλη, συμπληρώνοντας ότι η νοηματική δεν είναι διεθνής, καθώς κάθε χώρα έχει τη δική της γλώσσα και σε κάθε χώρα υπάρχουν αντίστοιχοι διάλεκτοι.

Όπως λέει η γνωστή διερμηνέας, έμαθε τη νοηματική τόσο εύκολα, όσο ένα ακούον παιδί μαθαίνει τα ελληνικά. «Εγώ είμαι παιδί κωφών γονέων, οπότε η νοηματική γλώσσα είναι η μητρική μου γλώσσα. Είναι η πρώτη γλώσσα που έμαθα να μιλώ και μετά έμαθα ελληνικά γιατί όλοι μας μαθαίνουμε τη γλώσσα των γονιών μας πρώτα. Ουσιαστικά έχω μεγαλώσει μαθαίνοντας ταυτόχρονα και τις δύο γλώσσες. Όσο εύκολο είναι σε ένα ακούον παιδάκι οι ακούοντες γονείς του να του μάθουν την ελληνική γλώσσα, τόσο είναι και για ένα παιδί κωφών γονέων να μάθει τη νοηματική», λέει χαρακτηριστικά.

Κάτι που ίσως να μην ξέρει αρκετός κόσμος είναι ότι δεν γνωρίζουν όλοι οι κωφοί τη νοηματική γλώσσα –κυρίως όσοι μένουν εκτός των αστικών κέντρων. «Είναι οι απομονωμένοι κωφοί, που δεν εντάσσονται σε κάποια κοινότητα. Στα μεγάλα αστικά κέντρα, οι κωφοί είναι ενταγμένοι, έχουν δικά τους σωματεία, κοινότητες και σχολεία κωφών, όπου μαθαίνουν τη νοηματική και έτσι επικοινωνούν. Όσοι δεν είναι ενταγμένοι αναπτύσσουν μία γλώσσα, τη λεγόμενη "home sign", έναν κώδικα επικοινωνίας με τους οικείους, απλά για τη βασική επικοινωνία «τρώω, πίνω, κοιμάμαι» και στερούνται οποιασδήποτε άλλης, με αποτέλεσμα να είναι πίσω σε γνωστικό επίπεδο», εξηγεί στο thestival.gr η Σοφία Τσερέλη.


«Ένα πεντάλεπτο δελτίο κωφών δεν είναι αρκετό»
Το δελτίο κωφών στην TV100 ξεκίνησε το 1998, μετά την ψήφιση του αντίστοιχου νόμου και η Σοφία Τσερέλη ανέλαβε την παρουσίασή του έπειτα από σχετική πρόταση της Ομοσπονδίας Κωφών Ελλάδος. Εδώ και 17 χρόνια που το δελτίο «βγαίνει στον αέρα», όμως, η διάρκειά του παραμένει η ίδια. «Σαφώς δεν είναι αρκετό ένα 5λεπτο δελτίο ειδήσεων στη νοηματική γλώσσα, αν σκεφτούμε ότι οι κωφοί έχουν ακριβώς τις ίδιες ανάγκες που έχουν οι ακούοντες. Οι ακούοντες ενημερωνόμαστε με δελτία ενδιαμέσως και με το κεντρικό που είναι ωριαίο. Σκεφτείτε, λοιπόν, πόση κάλυψη μπορούν να έχουν οι κωφοί με ένα 5λεπτο δελτίο», σχολιάζει η κα Τσερέλη. Όπως σημειώνει, για τους κωφούς, η ελληνική είναι μία δεύτερη γλώσσα, μία ξένη γλώσσα, ενώ το επίπεδο των ελληνικών των περισσότερων κωφών δεν είναι υψηλό, πράγμα που τους στερεί τη δυνατότητα να ενημερωθούν και από τον έντυπο τύπο.
Η παρουσιάστρια του δελτίου στη νοηματική της δημοτικής τηλεόρασης της Θεσσαλονίκης, έχοντας γεννηθεί και μεγαλώσει μέσα στην κοινότητα των κωφών, γίνεται αποδέκτης σχολίων και... παρατηρήσεων. «Εξελίσσομαι πάντα και προσπαθώ να προσαρμόζομαι σε αυτό που μου ζητούν, όπως για παράδειγμα στην ταχύτητα. Καταλαβαίνετε ότι και σε μία προφορική γλώσσα, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι χρειάζονται έναν πιο αργό τόνο για να κατανοήσουν, ενώ αντίστοιχα οι νεότεροι καταλαβαίνουν έναν πιο γρήγορο ρυθμό ή και ένα πιο εμπλουτισμένο λεξιλόγιο. Αντίστοιχα, συμβαίνει και στους κωφούς. Προσπαθώ λοιπόν να προσαρμόζομαι στις ανάγκες που αυτοί μου θέτουν κάθε φορά, γιατί εξακολουθώ και ζω μέσα στην κοινότητα των κωφών», εξηγεί.
«Άθλος» η επικοινωνία στην καθημερινότητα των κωφών
Στον χώρο των ακουόντων, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας κωφός στην καθημερινότητά του μπορεί να είναι πολυάριθμες και κρίσιμες, καθώς χρειάζεται έναν άνθρωπο ο οποίος να του κάνει τη διαμεσολάβηση και να λειτουργήσει ως αυτί και ως φωνή. «Ένας κωφός, από το να πάρει πληροφορίες σε ένα κατάστημα για μια οικιακή συσκευή που θέλει να αγοράσει έως την επίσκεψή του στον γιατρό ή σε έναν συμβολαιογράφο, χρειάζεται μαζί του έναν διερμηνέα. Εμείς δραστηριοποιούμαστε μέσα από μία υπηρεσία διερμηνείας που υπάρχει και αντίστοιχα κάθε κωφός κάνει ένα αίτημα στην Ομοσπονδία και ανάλογα με τη διαθεσιμότητά μας ανταποκρινόμαστε στο να καλύψουμε ανάγκες», υπογραμμίζει η κα Τσερέλη.
Δυστυχώς, όμως, η υπηρεσία διερμηνέων έχει και αυτή να υποστεί τις συνέπειες της κρίσης, καθώς οι διερμηνείς που καλούνται να εξυπηρετήσουν δεν επαρκούν και δεν αμείβονται ανάλογα. «Σκεφτείτε ότι πληρωνόμαστε ίσως και έναν χρόνο μετά τις υπηρεσίες. Εκλείπει η εκπαιδευτική διερμηνεία, μέσα σε σχολεία, σε πανεπιστήμια, όπου υπάρχουν κωφοί φοιτητές, οι οποίοι προσπαθούν να εξυπηρετηθούν με σημειώσεις και χειλιανάγνωση. Είναι πάρα πολλά τα πράγματα που πρέπει να γίνουν στο χώρο. Κατ' εμέ θα έπρεπε να υπάρχει ένας διερμηνέας σε κάθε δημόσιο φορέα ή αν θέλετε μία υπηρεσία σταθερών διερμηνέων», τονίζει η κα Τσερέλη, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την επίσκεψη ενός κωφού στα επείγοντα κάποιου νοσοκομείου, όπου η δυνατότητα διερμηνείας κρίνεται απαραίτητη.
Μετά τη θέσπιση των δελτίων κωφών, η νοηματική γλώσσα έγινε περισσότερο γνωστή, με αποτέλεσμα να υπάρχει ενδιαφέρον για την εκμάθησή της και από μη κωφούς. «Κάποιοι δραστηριοποιήθηκαν γιατί τους άρεσε ως γλώσσα, κάποιοι γιατί υπάρχει μια μοριοδότηση στο δημόσιο ανάλογα με τον επαγγελματικό τομέα. Δεν είναι, όμως, ένα επάγγελμα από το οποίο μπορεί να βιοποριστεί απόλυτα κανείς. Υπάρχουν διερμηνείς που έχουν σταματήσει να είναι διερμηνείς γιατί δεν μπορούν να ζήσουν από αυτό», λέει χαρακτηριστικά η Σοφία Τσερέλη.

Πηγη: thestival.gr