Κωφό ή βαρήκοο παιδί: θα μιλήσει;

γράφει η Γεωργία Λεμπέση, ψυχολόγος

μέλος της πρωινής ομάδας έγκαιρης παρέμβασης σε παιδιά με κώφωση ή βαρηκοΐα του κέντρου «Λόγου Άνθησις»

Πολλοί άνθρωποι, εκτός του χώρου της ειδικής αγωγής, συχνά εκπλήσσονται όταν ακούν ότι τα κωφά παιδιά μπορούν να μιλούν.

«Μα δεν είναι άλαλα;»

«Αφού δεν ακούνε, πώς μιλάνε;»

Επιστημονικά, πλέον ο όρος κωφαλαλία δεν είναι συνώνυμο της κώφωσης. Στις μέρες μας, η κώφωση δεν στερεί από το παιδί την είσοδο στην προφορική επικοινωνία. Οπωσδήποτε, η αυθόρμητη είσοδος του παιδιού στον προφορικό λόγο πλήττεται από τη σοβαρή απώλεια ακοής. Ωστόσο, η έγκαιρη παρέμβαση σε βρεφική και νηπιακή ηλικία, προλαμβάνει τις συνέπειες της αναπηρίας σε γνωστικό, επικοινωνιακό αλλά και σε συναισθηματικό επίπεδο.

Η πρόοδος της επιστήμης, η εξέλιξη δηλαδή των ακουστικών και των κοχλιακών εμφυτευμάτων, είναι πλέον ένας ισχυρός σύμμαχος των ειδικών, ώστε να υποστηρίξουν το παιδί στην προσπάθειά του να επικοινωνήσει. Η ολοκληρωμένη είσοδος του παιδιού στην προφορική επικοινωνία, απαιτεί από την πρώτη κιόλας διάγνωση τη συνεργασία της οικογένειας με διεπιστημονική ομάδα που να αποτελείται από λογοθεραπευτή, ειδικό παιδαγωγό, ψυχολόγο, ΩΡΛ, ακουολόγο. Ο κάθε ειδικός στο αντικείμενό του και όλοι μαζί ως ομάδα θα δομήσουν την καταλληλότερη παρέμβαση σύμφωνα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες του παιδιού.

Κάτω απ’ αυτές τις προϋποθέσεις, πλέον, τα κωφά παιδιά μπορούν να αναπτύξουν σταδιακά προφορικό λόγο που δεν στερείται σε συμβολισμό, έννοιες και γλωσσική δομή σε σχέση με τη γλώσσα των ακουόντων παιδιών. Ποιοτικά όμως, η χροιά της φωνής τους μπορεί να διαφέρει από τους ανθρώπους που ακούνε. Ωστόσο, κάθε κωφός που μιλά, είναι ένα άτομο που έχει προσπαθήσει να υπερβεί την αναπηρία του και έχει μάθει να αγωνίζεται παρά τις δυσκολίες που συναντά.

Πρέπει όμως να σημειωθεί, ότι ο προφορικός λόγος δεν είναι πάντα δεδομένος για όλα τα κωφά παιδιά. Ο τρόπος σκέψης κάποιων παιδιών είναι πιο κοντινός στη δομή και τη γραμματική της νοηματικής γλώσσας, στον χειρισμό της οποίας μπορεί να έχουνε καλύτερες γλωσσικές επιδόσεις. Τα παιδιά που μιλούν νοηματική είναι ικανά, εφόσον υποστηριχτούν με τον κατάλληλο τρόπο, να μπορέσουν να εισαχθούν στο συμβολισμό της γραπτής έκφρασης και μέσω της νοηματικής να αποκτήσουν τις απαραίτητες έννοιες να εκφράζουν σκέψεις και συναισθήματα, αντίστοιχα της χρονολογικής τους ηλικίας.

Οι κωφοί που μιλούν προφορικά βασίζονται στην ικανότητα της χειλοανάγνωσης. Μαθαίνουν από νηπιακή ηλικία να διαβάζουν το στόμα των συνομιλητών τους και σε συνδυασμό με τους ήχους (εκμετάλλευση ακουστικών υπολειμμάτων) που λαμβάνουν από τα ακουστικά τους βοηθήματα, μπορούν να φέρουν πολύ αποτελεσματικά εις πέρας μια συζήτηση μεταξύ δυο προσώπων. Είναι εύκολα κατανοητό, πως όσο αυξάνονται τα άτομα της συζήτησης, ο κωφός δυσκολεύεται στην οπτική επαφή με όλους. Είναι λοιπόν επιτακτικό, κάθε κωφό άτομο να μπορεί να δώσει στους άλλους να καταλάβουν τις ανάγκες του και την προσπάθεια που κάνει για να επικοινωνήσει με περισσότερους από δυο συνομιλητές.

Εμείς από τη μεριά μας, μπορούμε να διευκολύνουμε τους κωφούς συνομιλητές μας, ακολουθώντας κάποιες απλές τεχνικές. Πολλές φορές η καλή χειλοαναγνωστική ικανότητα του κωφού συνομιλητή μας, μας κάνει να ξεχνάμε πως δεν ακούει με αποτέλεσμα να μιλάμε με γυρισμένη πλάτη ή να κρύβουμε το στόμα μας με κινήσεις των χεριών. Όταν μιλάμε επομένως με ανθρώπους που έχουν πρόβλημα ακοής, πρέπει να φροντίζουμε να έχουμε τέτοια στάση σώματος ώστε ο συνομιλητής μας να βλέπει το στόμα μας. Συχνά, επίσης, φωνάζουμε νομίζοντας πως ο άλλος θα μας ακούσει καλύτερα. Η ένταση της φωνής μας όμως αλλοιώνει την ποιότητα της άρθρωσής μας και δυσκολεύει τον κωφό να μας κατανοήσει. Καλύτερα, λοιπόν, να μιλάμε με ήρεμη φωνή, να προσπαθούμε να έχουμε όσο το δυνατόν καλύτερη άρθρωση και αν ο συνομιλητής μας δεν καταλάβει αυτό που θέλουμε να πούμε, να δοκιμάσουμε μια άλλη λέξη με ίδιο νόημα.

Το κάθε κωφό άτομο θέλει λίγο χρόνο μέχρι να προσαρμοστεί στον τρόπο που μιλά ο εκάστοτε συνομιλητής του. Σιγά-σιγά, κατανοεί τον τρόπο που ο άλλος αρθρώνει, τις εκφράσεις του σώματος όταν τονίζει κάποιες λέξεις, τις έννοιες που χρησιμοποιεί πιο συχνά. Η επικοινωνία των δυο συνομιλητών γίνεται σταδιακά όλο και πιο αυθόρμητη και ουσιαστική.

Απόδειξη των παραπάνω είναι πως όσο ατυχώς χρησιμοποιείται η λέξη «κωφάλαλος» άλλο τόσο ατυχώς χρησιμοποιείται και η λέξη «βαρήκοος», περιλαμβάνοντας συχνά στον όρο αυτό κωφά άτομα με καλό προφορικό λόγο. Ζούμε σε μια εποχή, όπου το κάθε παιδί έχει απεριόριστες δυνατότητες εξέλιξης και ανάπτυξης. Το ζήτημα είναι να παρθούν οι ορθότερες εκπαιδευτικές επιλογές εγκαίρως, και οι οποίες θα θέσουν τις βάσεις για την μελλοντική του πορεία και τα επιτεύγματά του.

Πηγη: www.logouanthisis.gr